Op de grote stille heide
Haaksbergerveen, eenprachtig natuurgebied
Ten zuidoosten van Haaksbergen ligt het Haaksbergerveen. Het is een prachtig natuurgebied met een oppervlakte van circa 590 hectare, waarvan de helft uit hoogveen bestaat.
Door de ontginning van turf, ruilverkaveling, een verbeterde waterafvoer in de omgeving en verrijking van de bodem trad in de loop der jaren verdroging op. Het steeds schaarser wordende hoogveen dreigde hierdoor voorgoed verloren te gaan. Vanaf 1969 zijn door eigenaar Staatsbosbeheer in het Haaksbergerveen herstelwerkzaamheden uitgevoerd, met als doel het veenmos weer te laten groeien.
Om de recreatieve en ecologische functies van het gebied zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen, ging Staatsbosbeheer in 1998 samenwerken met de bewoners, bestuurders en verenigingen uit de regio. Dankzij die samenwerking heeft de herinrichting ruimte geschapen voor recreatie en natuur en kan het Haaksbergerveen ademen zoals een hoogveen dat hoort te doen.
Ontstaan en beheer van het veen
In de ijstijd 200 miljoen jaar geleden zijn er in het gebied van het Haaksbergerveen klei- en keileemafzettingen ontstaan. Gletsjers uit Scandinavië bedekten in die tijd het Haaksbergerveen. De keileemlaag bestaat uit een mengsel van leem en gemalen steen en is zeer slecht waterdoorlatend. Dit vormt de basis van de waterhuishouding.
Na de ijstijd van 10.000 jaar geleden is er door windafzetting een laag fijn dekzand overheen gekomen. De klei – en keileemafzettingen in het Haaksbergerveen liggen 4 tot 7 m onder het maaiveld. Keileem bevat meer voedingsstoffen dan zand, maar is ook voedselarm. Toen tussen de 10.000‑ 6000 jaar voor Christus de temperatuur ging stijgen, ontstonden er dichte bossen
Wat is turf?
‘As is verbrande turf!’ Dat is een bekende uitdrukking. Die wordt spottend gebruikt om iemand tegen te spreken die met allerlei veronderstellingen (‘als dit’ of ‘als dat’) de wijsneus uithangt en het woordje ‘als’ dan uitspreekt als ‘as’. Dit slordige spraakgebruik hoor je tegenwoordig steeds vaker. Maar turf, wat is dat eigenlijk?
Turf was vanaf de middeleeuwen tot in de vorige eeuw een veelgebruikte brandstof. Turf werd gewonnen in de veenmoerassen die eeuwenlang een groot deel van het vaderlandse grondgebied bedekten. In die gebieden was door afstervende planten een dikke veenlaag ontstaan en als men die afgroef en ten droge legde, dan werd turf verkregen. Het stoken van deze fossiele brandstof was zeer vervuilend, want veel CO2-uitstoot. De turfwinning werd uiteindelijk weggeconcurreerd door de opkomst van andere fossiele energie, zoals olie en gas. Bij het Haaksbergerveen loopt nog een weg die de naam Turfweg draagt, daar waar de Peddedijk en de Hanebulterweg samenkomen.
Veenmos
Voor vorming van hoogveen is het veenmos absoluut noodzakelijk.
Twee eigenschappen maken het plantje uniek:
- De plant kan 10 tot 40 x zijn eigen gewicht aan water vasthouden. Dit geldt niet alleen voor de levende cellen, ook de afgestorven cellen zijn in staat water vast te houden.
- Veenmos verzuurt het milieu. Daardoor wint het de concurrentie met andere planten.